1. Ulusal Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Sempozyumu Sonuç Bildirisi

TED Üniversitesi ve Türk PDR Derneği organizasyonu ile 27 Şubat 2021 tarihinde “1. Ulusal Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Sempozyumu” gerçekleştirilmiş ve kariyer psikolojik danışmanlığı ile ilgili bilimsel ve uygulamaya dönük konularda 15 farklı üniversite ve kurumdan, 17 akademisyen ve saha çalışanı tarafından paylaşımlarda bulunulmuştur. Bir gün süren ve dört çevrimiçi oturum olarak gerçekleştirilen sempozyum, 100’e yakın üniversiteden yaklaşık 3000 öğrenci ve çeşitli meslek mensuplarının katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Kariyer psikolojik danışması kapsamında düşünülebilecek bireysel ve toplumsal gereksinim ve ihtiyaçlar; kariyer psikolojik danışmasının hangi uygulamaları içerdiği; dünyada ve Türkiye’de kariyer psikolojik danışmanlığı uygulamaları/örnekleri/modelleri; bu alandaki güncel konular, uygulamalar, sorunlar, fırsatlar; COVID 19 ve kariyer gelişimi, teknoloji ve iletişim teknolojileri kullanımı ve kariyer psikolojik danışmanlığının gelecek öngörülerinin tartışıldığı sempozyumun bir ürünü olarak aşağıdaki görüş ve öneriler sıralanabilir:

1. Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin yaygın olarak uygulanılmaya başlanması 1950’lerde ve mesleki rehberlik konulu çalışmalarla örtüşmektedir. Ayrıca gerek kapsam, gerekse amaç ve işlevleri açısından kariyer psikolojik danışmanlığının, psikolojik danışma ve rehberlik alanının uzmanlık alanı olduğu görülmektedir. Bu nedenlerle; “Kariyer Psikolojik Danışmanlığı” alanının anabilim dalı olması ve/veya bu kapsam ve başlıkta yüksek lisans programlarının açılmasında fayda vardır. Bu amacın özellikle ilk aşamalarda gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak için de kariyer psikolojik danışmanlığı yüksek lisans programlarının birden fazla üniversitenin işbirliği ile açılmasına uygun düzenlemeler yapılması değerlendirilebilir.
2. Her ne kadar farklı meslek grupları ve çalışma alanlarınca kariyer temalı bilimsel toplantılar düzenlenmiş olsa da bu sempozyum “Kariyer Psikolojik Danışmanlığı” alanında gerçekleştirilen ilk bilimsel toplantı olarak göze çarpmaktadır. Bu alanın gelişimi amacıyla benzer bilimsel etkinliklerin düzenlenmesinde fayda vardır.
3. Kariyer ve kariyer gelişimi ile ilgili konularda önemli ölçekte çalışmalar gerçekleştiren T.C. Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi ve İŞKUR gibi kurum ve kuruluşların üniversitelerle işbirliğini güçlendirmek, alanın gelişimi ve günlük yaşamda doğru ve etkili olarak yer bulmasını sağlamak için oldukça önemli görülmektedir.
4. Üniversite kariyer merkezleri öğrencilerin üniversite hayatından iş gücü piyasasına geçiş süreçlerini desteklemede önemli bir role sahiptir. Bu bağlamda; üniversitelerin kariyer merkezleri ve lisans eğitim içeriklerinde öğrencilerin işgücü piyasasına hazırlanmasına destek sağlayacak, özellikle ince beceriler ve sosyal duygusal öğrenme becerilerin gelişimine yönelik eğitim/yapılar geliştirilmesi konusu değerlendirilmelidir.
5. Ulusal mesleki standartlar ve hazırlığı devam eden mesleki yeterlikler ve lisans eğitim içerikleri göz önünde bulundurulduğunda rehberlik ve psikolojik danışma program mezunları kariyer psikolojik danışmanlığı alanında yetkin meslek mensuplarıdır. Bu nedenle de özellikle üniversite kariyer merkezlerinde PDR mezunlarının istihdamına yönelik düzenlemelerin gerçekleştirilmesi faydalı olacaktır.
6. Resmi istatistiklere göre 2020 yılında toplam olarak 25-29 yaşlar arasında ne eğitim ne istihdam alan bireylerin oranının %39 olduğu düşünüldüğünde bu gruba yönelik hizmetlerin güçlendirilmesi gerektiği fark edilmektedir. Bu amaca yönelik olarak; kariyer psikolojik danışması uygulamalarının (üniversite kariyer merkezi hizmetlerinin mezun izleme çalışmalarını da kapsayacak şekilde) ne eğitimde ne istihdamda bulunan bireylere (NEET) de yönelecek şekilde genişletilmesinde ve üniversite öğrencilerine yönelik önleyici müdahale programlarının geliştirilmesinde fayda vardır.
7. Kariyer geçişleri sadece mesleki anlamdaki iniş-çıkışlar ve değişiklikler olarak değil, aynı zamanda bireyin hayatındaki tüm değişimler olarak birçok kişi tarafından deneyimlenmektedir. Kariyer psikolojik danışması da yaşamboyu süren, bu nedenle sadece okul yıllarını değil özellikle üniversite sonrasındaki dönemleri de kapsayacak şekilde ele alınan bir hizmettir. Kariyer merkezleri ve bu konuda hizmet sunan merkezlerce; geçiş aşamasının herhangi bir formunda (görevler, pozisyonlar ve meslekler arasındaki geçişleri içerecek şekilde) olan bireylerin iş arama becerilerini, bilgi arama stratejilerini geliştirmeye ve kendilerini tanımaya yönelik modüllerden oluşan programların geliştirilmesi ve uygulanmasına ihtiyaç vardır.
8. Kariyer psikolojik danışmasında nicel değerlendirmelerin yanı sıra aynı zamanda nitel değerlendirme yöntemlerinin kullanımının yaygınlaştırılması da önemli bir ihtiyaç olarak belirmektedir. Bu amaçla uygun araçların geliştirilmesi ve geliştirilme süreçlerinin desteklenmesi (TÜBİTAK, MEB ve diğer kurumların proje çağrılarının bu konuyu içermesi) ilgili tüm kurum ve kuruluşlar tarafından değerlendirilmelidir.
9. Kariyer psikolojik danışmanlığı ulusal mesleki standartları ve devam eden yeterlik çalışmaları bu alana yön verici özellikler taşımaktadır. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık lisans ve lisans üstü programları oluşturulurken, kariyer psikolojik danışmanlığı ulusal meslek standardı ve yeterliklerinde belirtilen konular da düşünülmelidir. Aynı bağlamda mesleki yeterlik sınavlarında gerek psikolojik danışmanlar gerekse de Türk PDR Derneği Genel Merkez ve şubelerinin etkin görevler üstlenmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.  Psikolojik danışman eğitiminde paralel bir diğer konu olan akreditasyon çalışmalarına da bir an önce başlanması ve bu çerçevede kariyer rehberliği uygulamaları dersi gibi kariyer psikolojik danışma ilişkili derslerin şekillendirilmesi için bir komisyon oluşturulması faydalı olacaktır.
10. Dünyada benzer örnekler ve ülkemizdeki ihtiyaç göz önünde bulundurularak; belediyeler, halk eğitim merkezleri gibi kariyer psikolojik danışmanlığı ihtiyacının yoğun olduğu birim, kurum ve organizasyonlarda örgün eğitim sistemi dışındaki bireylere (yetişkinlere) bu hizmeti verebilecek yetkin kişilerin istihdam edilmesi değerlendirilmelidir. Aynı bakış açısıyla pozitif genç gelişimine dayalı okul sonrası kariyer gelişim programlarının gençlik merkezleri, yurt yönetimleri, belediye ve halk eğitim merkezleri tarafından sunulması da önem arz etmektedir.
11. Dördüncü sanayi devrimi ile birlikte, bilgi iletişim teknolojilerinin yaygın kullanımı düşünülerek: bireylerin kariyer gelişimlerini desteklemeyi hedefleyen web tabanlı ve bilgisayar destekli uygulamaların multidisipliner bir anlayışla geliştirilmesi ve bu uygulamalara yönelik kanıtların toplanması önemli bir gerekliliktir.
12. Sosyal duygusal öğrenme becerilerinin, kariyer ve iş yaşamı açısından etkileri oldukça önemli, fakat görece yeni bir bakış açısının ürünüdür. İş yaşamına hazırlık, istihdam ve iş yaşamında başarıyı getirici sosyal duygusal öğrenme becerilerinin okullarda ders müfredatlarının içine yerleştirilmesi; bununla birlikte öğretmenlerin ve psikolojik danışmanların bu becerilerini geliştirmeye yönelik projelerin desteklenmesi önem arz etmektedir. Ayrıca bu konuda üniversite öğrencileri ve yetişkinlere yönelik programlar geliştirilmesi, bu programların üniversite kariyer merkezleri ve işyerlerinde kariyer psikolojik danışmanları tarafından yürütülmesi son derece faydalı olacaktır.
13. Okul öncesi kademeden itibaren lise dahil okullarda tercih danışmanlığı çalışmalarının ötesinde, bireyin bütüncül ve yaşam boyu gelişimini destekleyici kariyer psikolojik danışması uygulamalarının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Bu amaca yardımcı olabilecek şekilde, her öğretim kademesinde bilgisayar destekli kariyer rehberliği uygulamalarının ve diğer kariyer geliştirme programlarının proje fonlamaları ile desteklenerek nitelik ve nicelik açısından geliştirilmesi önerilmektedir.
14. Bilgisayar destekli kariyer rehberliği sistemlerinin kullanımında; etik konular ve özellikle kişisel bilgilerin korunmasına dikkat edilmemesi, kullanılan test ve envanterlerin geçerlilik ve güvenirlik çalışmalarının yetersizliği gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu nedenlerle; mevcut bilgisayar destekli kariyer rehberliği uygulama ve sistemlerinin etik ve yasal denetimlerine dönük düzenlemelerin getirilmesi bir zorunluluktur.
15. Bazı olumsuzluklar ve kötü kullanımlar dışında bilgisayar destekli kariyer rehberliği sistemlerinin önemli faydaları da bulunmaktadır. Bu faydaları yararlanıcılara sunmak amacıyla mevcut bilgisayar destekli kariyer rehberliği uygulama ve sistemlerinin bilinirliğinin artırılmasına yönelik tanıtım çalışmaları yapılması gerekmektedir.
16. Özellikle son dönemde belirsizlikle başa çıkma biçimleri ve kariyer davranışlarının kariyer psikolojik danışmanlığındaki yeri ve kullanımı ön plana çıkmıştır. Çocuk, genç ve yetişkinlerde kariyerle ilgili belirsizlikle başa çıkma, belirsizliğe katlanabilme becerilerini geliştirici çalışmalar yapmak, bu amaçla müdahale yöntemleri geliştirmek bireysel ve toplumsal düzeyde iyilik halini destekleyici önlemler olabilecektir.

1. Ulusal Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Sempozyumu
Bilim Kurulu