Çevrimiçi-online psikolojik danışma özellikleri kurallar sınırları

ÇEVRİMİÇİ (ONLİNE) PSİKOLOJİK DANIŞMA

Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği

• Çevrimiçi psikolojik danışma, psikolojik desteğe ihtiyaç duyan bireyler ile uzman psikolojik danışman arasındaki ilişkinin telefon veya internet aracılığıyla ve yine terapötik müdahalelerin bu ortamda gerçekleştirilmesidir.
• Mektupla başlayıp telefonla devam eden, teknolojinin ilerlemesiyle CD vb. ekipmanla asenkron bir yardım sağlamak için insanların evlerine giren, internetle birlikte daha da kolay ulaşılabilir olan ve senkron bir yardıma dönüşerek yaygınlaşan bir yardım türüdür.
• Çevrimiçi psikolojik danışma, teknolojik ilerleme neticesinde akıllı telefonların yaygınlaşması ve internetin ulaşılabilir olması ile birlikte mobil iletişimin kullanım alanının yaygınlaşması ile bireylerin gündelik hayatlarında tercih edilir hale gelmiştir.
• Günümüzde bir çok insan, ekonomik nedenlerden, zaman ayırmada güçlük yaşadıklarından, evden çıkabilme ile ilgili güçlüklerden (salgın hastalık, engel durumu, asosyallik vb.) ya da bulunduğu konumda destek alabileceği bir psikolojik yardım hizmeti veren kurum veya uzman olmamasından dolayı güçlükler yaşamaktadır. Bu gibi nedenleri en aza indirmek ve sağlıklı yardım alabilmek için çevrimiçi psikolojik danışma hizmetinden faydalanmayı tercih edebilmektedirler.

ÇEVRİMİÇİ PSİKOLOJİK DANIŞMADA KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER 

• Çevrimiçi psikolojik danışma iki şekilde uygulanabilir:

1. Psikolojik danışman ve danışan arasındaki ilişkiyi yüz yüze danışmadakine benzer hale getirebilmek amacıyla görüntü ve ses bağlantısının da yer aldığı psikolojik danışman ile danışanın kamera ve ekran aracılığı ile iletişim kurmasıdır.
2. Geleneksel psikolojik danışmadan daha uzak bir şekilde görüntü ve ses olmaksızın, psikolojik danışman ile danışanın birbirlerine bir sistem üzerinden örneğin kısa mesaj, elektronik posta gibi araçları kullanarak iletiler göndermeleri yoluyla gerçekleştirlen şeklidir.

ÇEVRİMİÇİ PSİKOLOJİK DANIŞMANIN AVANTAJLARI 

• İnternet tabanlı çevrimiçi psikolojik danışmanın en büyük avantajlarından biri bireylerin yaşamış oldukları psikolojik sorunlara yönelik ruh sağlığı hizmetlerine ulaşılabilirliği artırmasıdır.
• Evlerinden çıkmadan, istedikleri yerden, tamamen kendi seçimleri olan, dünyanın herhangi bir yerindeki uzmandan psikolojik danışma hizmeti alabilirler.
• Psikolojik danışmana gitmek zaman ayırmayı gerektiren hizmet türlerinden biridir. Dolayısıyla bireylerin çalıştıkları işlerden izin almaları, çocuklarının okul çıkış saatine denk getirmemeleri gibi zorunluluklar ortaya çıkabilir. Bu gibi zorunluluklar yaşamak istemeyen kişiler istedikleri zaman ev ortamında çevrimiçi psikolojik danışma yardımı hizmeti alabilmektedirler (Andersson, 2010).
• Salgın hastalık gibi evden çıkmayı zorlaştıran durumlarda da bireylerin ihtiyacı olan psikolojik desteği sunmada etkili ve verimlidir.
• Bireylerin psikolojik danışma yardımı almaları için sadece bilgisayar başında olmalarına gerek yoktur. İstedikleri yer ve zamanda akıllı telefonları ve tablet bilgisayarları aracılığı ile kendi belirledikleri uzmana bağlanarak psikolojik yardım alabilirler.
• Çevrimiçi psikolojik danışma, psikolojik danışmanlar için de bir ofis tutmak, kira vermek, ofise ait diğer giderleri karşılamak, sekreter tutmak gibi benzerli giderlerin olmasını engelleyen bir yardım türüdür.
• Çevrimiçi psiklojik danışmada insanlar kimliklerini açıklama zorunluluğu hissetmeden, sosyal anksiyete yaşamadan, salgın bir hastalıktan etkilenmeden sadece ihtiyaçları olan desteği alıp sistemden ayrılabilirler.
• Geleneksel yüz yüze psikolojik danışmada sosyal kaygı yaşayan ve çekingen davranan danışanlar, dışarıya çıkma korkusu yaşayan danışanlar, fiziksel olarak yakın olduğu birisine sorunlarını paylaşmak istemeyen danışanlar için çevrimiçi psikolojik danışma süreci kişilerin yardım almaları noktasında önemli bir başlangıç olabilir.

ÇEVRİMİÇİ PSİKOLOJİK DANIŞMANIN DEZAVANTAJLARI 

• Anında krize müdahale edememek en önemli dezavantajlarından biridir.
• Tanı koymada sınırlılık yaratabilir. Uzman, uzmanlığını aşan konuları belirlemede ve danışanı refere etmede sorun yaşayabilir. 
• Psikotik bozukluğa sahip olanlara, ağır depresyon geçiren kişilere, alkol ve madde bağımlılığı olan danışanlara, kendisine veya bir başkasına zarar vermeyi düşünen kişilere, 18 yaşın altındaki kişilere, bir başka uzmandan yüz yüze psikolojik danışma hizmeti alan kişilere uygunluğu konusunda görüş birliği olmamakla birlikte, bahsi geçen konularda çok yeterli olduğu söylenememektedir.
• Teknolojik engeller sorun yaratabilir (internet kopması ya da zayıf bağlantı, cihaza bağlı problemler vb.)
• Danışanların sözel ve sözel olmayan ifadelerine odaklanma konusunda güçlükler önemli bir engel alanı oluşturabilir.
• Çevrimiçi ortamda güven ilişkisini sağlamanın zor olması da önemli bir engel olarak değerlendirilebilir.
• Evden danışma yapmanın getirmiş olduğu, odaya birinin girmesi, ev ile ilgili önemli bir durumun meydana gelmesi gibi sorunlar süreci sekteye uğratabilir.
• Psikolojik danışman ve danışan arasındaki etkileşimin yazışma şeklinde yapılması tercih edildiği durumlarda oturum hızının yavaş olması bir başka sorun olabilir.
• Psikolojik danışma oturumlarının gizliliği noktasında güven konusunda ek önlemlerin gerekliliği ortaya çıkabilir.

ÇEVRİMİÇİ PSİKOLOJİK DANIŞMA HANGİ PSİKOLOJİK SORUNLAR İÇİN UYGUNDUR

• Anksiyete bozuklukları
• Uyku bozuklukları
• Aile ilişkileri
• Depresyon
• Maddenin kötüye kullanımı
• Panik bozukluk
• Cinsel sorunlar
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu
• Yeme bozuklukları
• Sosyal fobi
• Yasla başa çıkma
• Tükenmişlik sendromu
• Fobiler
• Kariyer danışmanlığı
• Tıbbi hastalıkların psikolojik boyutu

ÇEVRİMİÇİ PSİKOLOJİK DANIŞMADA ETİK KURALLAR

• Çevrimiçi psikolojik danışma için danışan ve danışman arasında sürecin detaylarının olduğu ve tarafları birbirlerine karşı sorumlulukları konusunda bilgilendiren “Çevrimiçi Psikolojik Danışma Sözleşmesi” yapılmalıdır. Bu sözleşmede ücret, süre, ne sıklıkla oturum gerçekleştirileceği, ödemenin nasıl yapılacağı, sürecin avantaj ve dezavantajları gibi konular net bir şekilde belirtilmelidir.
• Çevrimiçi psikolojik danışma hizmeti verecek kişinin yetkili bir uzman olup olmadığının danışan tarafından anlaşılması ve güven oluşturulması amacıyla psikolojik danışmada her oturum öncesi kimlik doğrulama yapılması gereklidir.
• Psikolojik danışma hizmetinde gizlilik en önemli ilkelerden birisi olduğu için, danışanın paylaşmış olduğu her türlü bilgi, belge, görüntü ve sesin korunması konusunda tüm teknolojik alt yapının sağlam olması gereklidir. Bu şekilde bir koruma sistemi yoksa sağlanana kadar çevrimiçi psikolojik danışma hizmetine başlanmaması gerekir.
• Süreç içerisinde oluşabilecek aksaklıklar ve riskler hususunda danışanın gidebileceği profesyonel yardım kuruluşları konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, danışma hizmetini veren uzmanla ilgili şikayet konusunun gündeme gelebilme ihtimali de düşünülerek sürecin başında danışanın böyle bir durumda nasıl bir yol izlemesi gerektiği net bir şekilde açıklanmalıdır.
• İlaç vb. psikofarmakolojik uygulamalar ile ilgili hiçbir şekilde uygulama ve öneri getirilmemelidir.
• Kendine ve bir başkasına zarar verme düşüncesi olanlara, 18 yaş altındakilere, madde kullanımı olanlara, ağır kriz durumundaki kişilere ve psikotik hastalara çevrimiçi psikolojik danışma hizmeti verilmemelidir.
• Yüz yüze psikolojik danışma için geçerli olan tüm etik kurallar çevrimiçi psikolojik danışma hizmeti için de geçerlidir.
• Süreçte daha ciddi sorunların çıkabilme ihtimali göz önünde bulundurularak danışanın kimliğinin, açık adresinin ve acil bir durumda aranacak yakınına ait bilgilerin psikolojik danışman tarafından bilinmesi gerekmektedir.

Bu kurallardan hareketle aşağıdaki kısa uyarılar akılda tutulabilir.

• Psikolojik danışman – danışan ilişkisi
• Danışanları bilgilendirme
• Saygı
• Danışanları koruma
• Gizlilik ve mahremiyet
• Uygun donanım ve yazılımın kullanılması
• Şifre kullanılması
• Kayıtların uygun biçimde tutulması ve saklanması
• Verilerin sızmaması ya da paylaşılmaması

Dr. Ahmet Erdem

 Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Psikolojik Danışma ve Rehberlik  ABD.  Öğretim Üyesi

                 Türk Pdr Der Tokat İl Temsilcisi